Wat maakt stoppen met pestgedrag lastig?



'Voor M5 zagen de leerkrachten maar een heel klein stukje van het pesten en het grote stuk zagen zij niet.'

(Ela, groep 6)

Sociale veiligheid is een basisbehoefte. Leerlingen die gepest worden, willen maar één ding: dat het stopt. Wie niet veilig is, komt niet tot leren. Die leerling loopt het risico om levenslang schade te ondervinden.

Ondanks alle inzet blijft het lastig om structureel beschadigend gedrag te stoppen. Scholen zetten zich in om het voor hun leerlingen sociaal veilig te maken: lessen tegen pesten, het aanleren van sociale vaardigheden en het voeren van een pedagogisch gesprek. Jaarlijks wordt een vragenlijst sociale veiligheid afgenomen. Daaruit blijkt echter dat structureel pestgedrag nauwelijks afneemt. 

 

Waarom blijven kinderen pesten?

Het eenvoudige antwoord is: omdat het niet veilig is. In de natuur geldt het recht van de sterkste. De rangorde in de groep zorgt voor relatieve sociale veiligheid. Hoe hoger je status in de groep is, hoe veiliger je bent. Zo werkt de natuur. 

 

Leerlingen zitten vele, vele uren op school. Al die tijd zijn er duizenden onbewaakte momenten waarop leerlingen hun eigen veiligheid moeten regelen. Goedschiks of kwaadschiks.


 

Wat je niet ziet, kun je niet stoppen.

Leerlingen kennen de waarheid, maar zij zwijgen er liever over -  ook de slachtoffers - om het voor zichzelf niet erger te maken. Of om de narigheid van school niet mee naar huis te nemen. 

 

Structurele misdragingen spelen zich veelal af in situaties waarin geen regie of toezicht is. Hoofdrolspelers zijn bedreven om hun misdragingen  verborgen te houden voor volwassenen. Ongeveer 80% van de structurele misdragingen blijft zo onzichtbaar. Daarom is het voor scholen vaak moeilijk om, ondanks alle aandacht en inzicht, écht grip te krijgen op structurele misdragingen.  


Er zijn gradaties in misdragingen


Het ene is minder beschadigend dan het andere. M5 geeft dat in de volgende figuur weer.  


Incidentele misdragingen

Deze misdragingen horen bij opgroeigedrag. Dat is iets waar leerlingen thuis en op school gewoon over praten. Het aanpakken daarvan vraagt om een coachende en ondersteunende rol van volwassenen.

 

Er zijn uitstekende ondersteunende programma's beschikbaar om te leren hoe je plezierig met elkaar omgaat (socialisatie).

Structurele misdragingen

Deze misdragingen vallen echter in het rode gebied en zijn van een andere orde. Zij zijn beschadigend en ondermijnen direct de sociale veiligheid op school. Dat vraagt daarom om een andere aanpak.

 

Bij structurele misdragingen is regulatie belangrijker dan socialisatie. Zonder regulatie en het stoppen van structurele misdragingen kan socialisatie een tegengesteld effect hebben.